Hukukçular: Türkiye Yargı Devleti” Kavramı Anayasa’da Yer Almaz. Hukuk Devleti İse Temel Bir İllkedir!

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Bu ülke yargı ülkesidir” açıklaması, Türkiye’de “hukuk devleti” kavramı etrafında yeni bir tartışma başlattı. Uzmanlar, ifadenin anlam ve bağlamını hukuk ilkeleri çerçevesinde değerlendiriyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 5 Kasım 2025’te yaptığı açıklamada kullandığı “Bu ülke yargı ülkesidir, yargı ne derse ona uyarız” sözü, kamuoyunda geniş yankı uyandırdı.

Erdoğan’ın önceki açıklamalarında sıkça vurguladığı “Türkiye bir hukuk devletidir” ifadesiyle arasındaki fark, hukuk çevrelerinde ve siyasette yeni tartışmaların önünü açtı.

Hukukçular, Anayasanın 2. maddesinde; “Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk Devletidir.” hükmü ile düzenlenmiştir. 

 “Yargı devleti” kavramının Anayasa’da yer almadığını, hukuk devletinin ise temel bir ilke olduğunu hatırlatarak, “yargı gücünün üstünlüğü ile hukukun üstünlüğü karıştırılmamalı” uyarısında bulundu.

Erdoğan, gazetecilerin Selahattin Demirtaş’ın tahliyesiyle ilgili sorusuna,

“Bu ülke yargı ülkesidir, yargı ne derse ona uyarız.” diye yanıt verdi.

Bu söz, Erdoğan’ın sıkça kullandığı “Türkiye bir hukuk devletidir” ifadesinden farklı olduğu için dikkat çekti ve çeşitli yorumlara yol açtı.

Olası Nedenler

Bazı gazeteciler Erdoğan’ın cümlesine “Türkiye bir hukuk devletidir” diyerek başladığını, ardından “yargı ülkesidir” ifadesini kullandığını belirtiyor. Bu nedenle açıklama bir dil sürçmesi olarak görülüyor.

Ancak muhalefet, bunun bilinçli bir tercih olduğunu savunuyor. CHP’li Ali Mahir Başarır, “Bu bir dil sürçmesi değil, rejim tercihidir” derken, diğer muhalefet temsilcileri de Erdoğan’ın yargı bağımsızlığı konusundaki tutumunu eleştirdi.

Bazı yorumcular ise Erdoğan’ın bu ifadeyle, Demirtaş kararının sorumluluğunu yargıya bırakmak ve siyasi baskı iddialarını uzaklaştırmak istediğini öne sürüyor.

Hukuk Devleti ve Yargı Devleti Arasındaki Fark

“Hukuk devleti”, devletin tüm işlemlerinin hukuka bağlı olduğu, yargının bağımsız ve tarafsız olduğu sistemi ifade ediyor.

“Yargı devleti” ise resmî bir kavram değil. Daha çok yargının siyasal süreçlerde belirleyici hale geldiği ya da hukuk yerine yargı kurumlarının gücünün ön plana çıktığı durumlar için kullanılıyor.

Uzmanlara göre, hukuk devleti hukukun üstünlüğünü savunurken, “yargı devleti” kavramı daha dar bir anlam taşıyor.

Tepkiler

Muhalefet: Erdoğan’ın sözlerini, “hukukun üstünlüğü yerine yargının üstünlüğünü savunmak” olarak değerlendirdi.

İktidar çevresi: Açıklamayı genellikle yorumlamaktan kaçındı. Bazı isimler, Erdoğan’ın yargıya saygı vurgusu yaptığını söyledi.

Kamuoyu: Sosyal medyada “Yargı ülkesiysek neden Anayasa Mahkemesi kararları uygulanmıyor?” sorusu öne çıktı.

Genel Değerlendirme

Erdoğan’ın “yargı ülkesidir” sözü, yargı kararlarına saygı mesajı vermek için söylenmiş olsa da, zamanlama ve kelime tercihi nedeniyle ters etki yarattı.

Anayasa Mahkemesi ve AİHM kararlarının uygulanmadığı bir dönemde bu ifade, “hukuk devleti” ilkesinden uzaklaşma olarak yorumlandı.

Sonuç olarak, söz konusu ifade küçük bir dil farkı gibi görünse de, Türkiye’de hukuk ve yargı ilişkisine dair derin bir tartışmanın fitilini ateşledi.